Dili, 7 Novembru 2025 –Provedór Direitus Umanus no Justisa, Virgílio da Silva Guterres “Lamukan” realiza enkontru ida ho lideransa Eletricidade de Timor-Leste (EDTL), Prezidente Komisaun Ezekutiva, Paulo da Silva ho nia ekipa téknika, hodi diskute deskobrimentu husi PDHJ nia inspesaun surpreza foin lalais ne’e ba fornesimentu eletrisidade iha Ataúro, ne’ebé oras ne’e daudaun funsiona de’it oras 18 kada loron.
Iha enkontru ne’e, Provedór informa ba Prezidente EDTL kona-ba inspesaun foin lalais ne’e husi ekipa Kuadrilaterál, kompostu husi PDHJ, CAC, CFP, no IGE, ba iha estasaun EDTL Ataúro. Ekipa avalia kestaun sira fornesimentu eletrisidade nian no destaka perspetiva direitus umanus nian, hodi subliña katak rezidente hotu-hotu merese asesu kontínua ba eletrisidade, maski fornesimentu atuál limitadu ba oras 18 loroloron.
Paulo da Silva esplika katak EDTL Ataúro halo operasaun jerador gazoel tolu ho total kapasidade 3.6 MW. Jeradór ida produz 1.2 MW, enkuantu rua seluk maka unidade tuan sira ne’ebé instala iha 2007-2008, no atinji ona sira nia durasaun operasionál atinji ona nia peak life time. Tanba ne’e, fornesimentu eletrisidade kontínu durante oras 24 la viável ho ekipamentu atuál.
Kapasidade armazenamentu kombustível mós limitadu. Maski estasaun ne’e bele rai diesel tonelada 65, ida-ne’e sufisiente ba de’it loron 30-31 operasaun nian, hodi restrinje liután fornesimentu eletrisidade kontínua. Maski ho limitasaun sira-ne’e, fornesimentu eletrisidade melloria ona hosi oras 12 inisiál ba oras 18 kada loron, ne’ebé marka progresu signifikativu, maski risku ba avaria derepente jeradór nian sei iha nafatin.
Atu hatán ba fornesimentu ba tempu naruk, EDTL kolabora ho konsultór australianu sira hosi Northern Territory iha estudu viabilidade ida hodi instala sistema fotovoltaika (PV) solar 2–3 MW ho armazenamentu enerjia bateria nian, integradu ho jeradór diesel sira ne’ebé eziste ona hodi kria sistema híbridu ida ne’ebé bele alkansa fornesimentu eletrisidade durante oras 24 nia laran. Prosesu tenderizasaun nian hein iha fulan hirak tuirmai, ho alvu atu remata projetu ba dezembru 2026 ka janeiru 2027.
Paulo mós nota katak rezidente lokál sira dalabarak husu atu aumenta oras eletrisidade nian durante eventu ka halibur importante sira. EDTL akomoda pedidu sira-ne’e bainhira de’it posivel, maibé ida-ne’e presiza planeamentu operasionál ne’ebé kuidadu no rekursu adisionál sira.
EDTL subliña katak sustentabilidade finanseira ba tempu naruk sai nafatin dezafiu ida. Tarifa eletrisidade mesak la kobre tomak kustu operasional no manutensaun. Agora daudaun, aldeia tolu ne’ebé dook depende ba sistema PV solar mesak tanba limitasaun asesu, no planu sira hala’o hela atu habelar infraestrutura solar ba área adisionál sira bainhira iha ona rai ne’ebé disponivel.
Jeralmente, EDTL kontinua haka’as-an atu hadi’a asesu eletrisidade iha Atauro, ho objetivu ba fornesimentu ne’ebé konfiável durante oras 24 enkuantu halo balansu ba limitasaun téknika, operasionál, no finanseira.
This post is also available in: English


