Ave Caicoli, Dili, Timor-Leste

info@pdhj.tl

  • tp
  • en

Provedór Partisipa Enkontru Estabelesementu Grupu Traballu Prosesu Rekonsiliasaun Timoroan

Dili, 12 Fevereiru 2025 – Provedór Direitus Umanus no Justisa, Virgílio da Silva Guterres ‘Lamukan,’ partisipa iha enkontru kona-ba estabelesimentu Grupu Traballu Prosesu Rekonsiliasaun Timoroan, ne’ebé halibur organizasaun rezisténsia, sosiedade sivíl, no instituisaun relevante sira. Enkontru ne’e organiza husi Centro Nacional Chega! (CNC IP) no halao iha edifisiu CNC IP iha Antigo Comarca Balide.

Ko’alia iha enkontru ne’e, Provedór subliña katak envolvimentu Provedór Direitus Umanus no Justisa (PDHJ) iha grupu traballu ne’e primeiru atu garante katak kualkér prosesu rekonsiliasaun entre Timor-Leste no Indonézia tane aas direitus umanus. Nia salienta katak rekonsiliasaun ténke hakat liu direitu polítiku no mós abranje direitu ekonómiku, sosiál, no kulturál.

“PDHJ nia envolvimentu ne’e primeiru atu garante katak kualker prosesu rekonsiliasaun entre Timor-Leste ho Indonézia respeita direitus umanus individu hotu-hotu ne’ebé involve. Ida-ne’e la’ós de’it kona-ba direitu polítiku maibé mós direitu ekonómiku, sosiál, no kulturál, ne’ebé maka forma fundasaun ba ami nia kompromisu,” Guterres afirma iha Salaun Konferénsia CNC iha Kuarta (12/2/2025).

Nia esplika liután katak Timor-Leste ratifika ona konvensaun internasionál oioin, inklui Paktu Internasionál kona-ba Direitu Ekonómiku, Sosiál, no Kulturál, ne’ebé rekoñese sidadaun hotu-hotu nia direitu fundamentál. Nune’e, esforsu sira rekonsiliasaun nian ténke rekoñese direitu sira hosi vítima sira, hodi asegura katak sala sira iha pasadu hetan rekoñesimentu. “Pelumenus, sira ne’ebé responsavel tenke rekoñese sira nia asaun no husu deskulpa,” nia hatutan.

Hatán ba preokupasaun sira kona-ba prosesu rekonsiliasaun, Guterres subliña katak labele trata hanesan projetu de’it, maibé hanesan prosesu sosio-kulturál ida ne’ebé naruk. Nia destaka importánsia hosi estabilidade ekonómika hodi asegura susesu hosi esforsu sira rekonsiliasaun nian.

“Ida ne’e prosesu sósiu-kulturál, la’ós projetu de’it. Labele enkuadra iha narrativa baibain sira kona-ba ‘eroi sira hasoru traidór sira’ ka ‘pró-independénsia hasoru pro-integrasaun.’ Envezde, ita tenke rekoñese katak ita hotu, iha dalan ida ka seluk, sai vítima hosi kolonializmu,” nia hatete.

Nia subliña liután katak xave ba rekonsiliasaun maka iha restaurasaun relasaun sira ne’ebé estraga tanba konflitu polítiku sira iha pasadu—la’ós de’it sira iha tinan 1999 maibé mós lamentasaun istóriku sira ne’ebé kle’an liu. Enkuantu rekonsiliasaun la nesesariamente signifika reintegra ema hotu-hotu, diskusaun sira ténke esplora opsaun oioin ba sira ne’ebé hakarak fila.

Entretantu, Diretór Ezekutivu CNC Hugo Fernandes nota katak enkontru ne’e hala’o tuir rezultadu Festivál Fronteira 2024 iha RAEOA, iha ne’ebé komunidade Timoroan sira husi Timor Osidentál asina Paktu Pás Ambeno. Nia esplika katak objetivu hosi grupu traballu ne’e atu promove fraternidade umana no harii pás sustentável, aliña ho planu estratéjiku CNC nian no planu asaun anuál.

This post is also available in: English

Notisia seluk

PDHJ Partisipa iha Konferensia Anuál ba dala 22 husi Fórum Direitus Umanus Sudeste Aziátiku iha Jakarta

Jakarta, Indonézia, 18-20 novembru 2025 – Provedária Direitus Umanus no Justisa Timor-Leste (PDHJ) partisipa iha Konferénsia Anuál Anuál ba dala 22 hosi Fórum Instituisaun...

Provedór Alerta Kona-ba Predatór Dijitál, Apela ba Solidariedade Rejionál iha Konferénsia Rejionál SEANF

JAKARTA, Indonézia, 18 novembru 2025 –Provedór Direitus Umanos no Justisa kontribui perspetiva krítika ida iha Konferénsia Rejionál Instituisaun Nasionál Direitus Umanus nian (SEANF) Sudeste...

Provedór Timor-Leste Partisipa iha Diálogu ASEAN, Destaka Asuntu Prinsipál Direitu sira

JAKARTA, Indonézia, 17 Novembru 2025 – Ho konvite husi Komisaun Intergovernamentál ASEAN kona-ba Direitus Umanus (AICHR), Provedor ba Direitus Umanus no Justisa Timor-Leste, Virgílio...

PDHJ Enkontru ho EDTL Hodi Diskute Asuntu Fornesimentu Eletrisidade Ne’ebé Identifika iha Inspesaun iha Atauro

Dili, 7 Novembru 2025 –Provedór Direitus Umanus no Justisa, Virgílio da Silva Guterres “Lamukan” realiza enkontru ida ho lideransa Eletricidade de Timor-Leste (EDTL), Prezidente...
Skip to content