Ave Caicoli, Dili, Timor-Leste

info@pdhj.tl

  • tp
  • en

PDHJ Husu Revizaun ba Kritériu Diskriminatóriu iha Rekrutamentu Formasaun Membru PNTL 2025

KOMUNIKADU BA IMPRENSA                                                                                             14 agostu 2025

Díli, Timor-Leste –Provedoria Direitus Humanus no Justisa (PDHJ) hato’o apresiasaun ba inisiativa Governu hodi rekruta membru foun Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL). Estudu independente sira, inklui PDHJ nia relatóriu rasik  konfirma katak númeru membru polísia atuál la sufisiente atu responde ho efetivu ba krime no garante seguransa públika.

Maibé, hafoin halo revizaun ba anúnsiu públiku 4 agostu 2025 no Diploma Ministeriál Nú. 17/2024, 25 juñu, PDHJ identifika kritériu balun ne’ebé sai preokupasaun sériu:

  1. Estatutu solteiru ka solteira kritériu obrigatóriu ba kandidatu sira (Artigu 20).
  2. Deklarasaun sira ne’ebé sertifika ligasaun familiár ho veteranu(Artigu 21, númeru 3, alínea j)).
  3. Rekizitu ba membru PNTL nia oan sira atu submete kartaun dentifikasaun pesoál no sertifikadu ingresu inan-aman nian iha PNTL(Artigu 21, númeru 3 alínea g)).
  4. Kritériu klasifikasaun preferensiál (Artigu 37) ne’ebé fó prioridade ba oan sira hosi “jerasaun patriota,” no membru PNTL nia oan sira.
  5. Kuota admisaun (Artigu 42, númeru 2 alínea b) no c)) ne’ebé rezerva vaga 20% ba membru PNTL nia oan no 20% ba “jerasaun patriota” nia oan (rua ne’e hotu bazeia ba pontuasaun finál).
  6. Padraun aptidaun fízika nian (Aneksu VI), ne’ebé inklui moras sira hanesan tuberkuloze iha pasadu, malária, ka diabetes kontroladu. Moras balu bele kura maibé sai fali motivu hodi halo eskluzaun ba kandidatu sira. Enkuantu verifikasaun ba aptidaun fízika liuhosi ezame médiku sira nesesáriu atu asegura aptidaun ba knaar. Aplika kritériu sira ne’e nu’udar meiu eskluzaun jerál, lahó avaliasaun ba abilidade loloos atu presta servisu, ne’e la justu ka desproporsionál.

Regra sira ne’ebé fó preferénsia automátika bazeia ba ligasaun família nian ka esklui kandidatu sira tanba estatútu solteriu ka solteira viola prinsípiu igualdade nian. Konstituisaun artigu 16 garante katak sidadaun hotu-hotu hanesan iha lei nia oin no bandu diskriminasaun bazeia ba pozisaun sosiál, estadu sivíl, orijen étnika kondisaun fíziku, ka estatútu pesoál seluk ruma. Artigu 50 proteje liután sidadaun ida-idak nia direitu atu serbisu no atu hili ho livre profisaun ida lahó favoritizmu ka barreira sira ne’ebé la justu. Karik laiha igualdade kondisoins ba sidadaun sira atu konkorre hodi halo serbisu iha administrasaun públika, ne’e restrisaun mós ba direitu traballu. 

Ko’alia iha konferénsia imprensa iha loron 13 fulan agostu, Provedór Guterres afirma:

“Fo prioridade ba veteranu sira nia oan ka ofisiál polísia sira la fó onra ba sira, ida-ne’e desvaloriza povu sira ne’ebé mós sakrifika no sofre ona. Pergunta maka: ita atu koloka sidadaun ordinária ka povu nia oan sira iha ne’ebé? Fó preferénsia automátika la valoriza veteranu ka polísia rasik, tanba sira hatudu sira nia valór liuhosi sira nia abilidade rasik. Sira nia-oan sira mós tenke prova, katak sira bele serbi ho sira nia abilidade rasik no la hamahon-an de’it ba iha sira nia inan-aman nia lalatak.”

PDHJ fó hanoin fila-fali katak Artigu 2, númeru 1 husi Diploma Ministeriál númeru. 17/2025 esplísitu ezije rekrutamentu hodi respeita méritu, liberdade kandidatura, no oportunidade hanesan, hodi garante katak selesaun bazeia ba kualifikasaun, esperiénsia, no kompeténsia.

Tuir Artigu 150 Konstituisaun, iha tempu badak Provedór Direitus Umanus no Justisa sei hato’o petisaun fiskalizasaun konstitusionál abstrata ba Tribunál Rekursu hodi ezamina aspetu jurídiku ligadu ho kritériu rekrutamentu hirak ne’e.

Ida-ne’e la’ós de’it kestaun jurídika maibé mós kestaun sosiál no istóriku. Luta ba Timor-Leste nia independénsia harii iha valór igualdade, justisa, no dignidade ba ema hotu. Favorese grupu balu ka esklui sira seluk estraga prinsípiu sira-ne’e no nega Timor-oan sira ne’ebé iha kapasidade atu serbí sira nia rain.

Nu’udar instituisaun nasionál direitus umanus, PDHJ iha devér atu tane aas tantu letra lei nian no espíritu justisa nian. Rekrutamentu ne’ebé justu, transparente, bazeia ba méritu ne’e esensiál atu harii instituisaun polísia ne’ebé kredível no fiar husi públiku.

Tanba ne’e, PDHJ husu ba Governu, partikularmente Ministériu Interiór no Komandu Jerál PNTL, atu halo revizaun no alterasaun ba rekizitu rekrutamentu sira-ne’e — inklui klarifika kritériu sira kona-ba aptidaun fízika nian — hodi garante oportunidade hanesan ba sidadaun hotu-hotu no hasai elementu ruma hosi kritériu admisaun nian ne’ebé la konsistente ho direitu no prinsípiu sira ne’ebé mak konsagradu iha ita-nia kuadru konstitusionál. PDHJ nafatin prontu atu koopera hodi buka solusaun ne’ebé proteje tantu nesesidade seguransa nasionál no direitu fundamentál sira.

_____________

Kontaktu Mídia:

📞 Tel: (+670) 77709837, 78566745
📧 Email: media@pdhj.tl I  abernardino@pdhj.tl I janadacruzsalsinha@gmail.com                                                       🌐 Website: www.pdhj.tl
📘 Facebook: PDHJ Timor-Leste
🔗 LinkedIn: PDHJ Timor-Leste
📸 Instagram: @pdhj_timorleste
🎵 TikTok: @PDHJ_TimorLeste

This post is also available in: English

Notisia seluk

Unifika Persesaun: PDHJ Realiza Orientasaun Estratéjiku ba Ekipa Lideransa Foun Sira

Dili, 4–5 Agostu 2025 –Provedoria Direitus Umanus no Justisa (PDHJ) hala’o enkontru orientasaun loron rua iha CNC Balide ba nia Diretór Ezekutivu, Diretór Nasionál...

“Servi mak Moris”: PDHJ Fo Pose ba Funsionariu Foun Sanulu Hodi Reforsa Prestasaun Atendimentu Públiku

Dili, 1 Agostu 2025 – Funsionáriu na’in sanulu simu ofisialmente pose hodi asume knaar lideransa nu’udar Xefe Departamentu no Diretór iha Provedoria Direitus Umanus...

PDHJ no MAE Kapasita Líder Komunitáriu hamutuk 16 kona-ba Boa Governasaun, Mediasaun, no Direitus Umanus

Suai, 28–30 jullu 2025 – Líder komunitáriu eleitu na’in sanulu-resin-neen hato’o sira-nia onra no satisfasaun hodi kompleta programa formasaun loron tolu, ne’ebé hala’o husi...

PDHJ Partisipa iha Enkontru Grupu Traballu Tékniku SEANF ba dala 2 iha Yogyakarta

Yogyakarta, Indonézia, 22-24 jullu 2025 – Provedoria dos Direitos Humanos e Justiça (PDHJ) Timor-Leste hola parte iha Sorumutu Grupu Traballu Tékniku (TWG, sigla Ingléz)...
Skip to content